Pu No Than Kap rel mi “2023 Election le Federal”

Pu No Than Kap:
2023 HRILAWK le FEDERAL:

Theih cio bangin ram pum party zate 93 lai cu phiat thluh zo a si (UEC dan tuah thar mi vekin party din thar mi lawng party nung ti theih a si ding ruangah).

Himi ngan ni tiangah Ram pumpi lole Union (pithaungsuh) huap Party 5 a um zo ih Tlangmi in U Sai Aih Pau ih ho Shan party pakhat a tel ve. Ramkulh (State) le Ramthen (Region) lawng huap dinmi party thawn party thar 13 a um zo.

SAC hotu cun August 2023 ah, tuhlan bangin FPTP hmang loin PR hmangin Rampum hrilawk a um dingih a tling party hnenah thuneihnak kan pesal ding tin a sim.

Federal dan thar tuah rero lai mi cu hril tlin thar mi Union Hlutdaw in a nemhnget hnuah Federal democracy in feh a si ding ti a si.

Hitluk rampi buaiah cuvek hrilawk a um thei lamlam lo ding, titu khal mi tampi. Khawruah in thiamter dingah a liam cia malte zohsal sehla.

Independence ngah hnu thla 3 rei 1948 ah, nasaten rampi a buai. Cozah ralkap thawng hnih (2,000) lai hnakin a dolettu Hriamhrei kai cu thawng kul (20,000) lai ih tam an si ruangah, tulai doawk hnakin a nasa deuh ti theih a si.

Theih tlakzet pakhat cu, culaiih buai le doawk rak thawktu cu Bama an si, Tlangmi kan silo. Tui ṭum (2021) buai thawktu khal Bama thotho. Tlangmi cu rak telpitu men.

1948 Buai laiah, Kum 4 rei hnu June, 1951 lawngah Rampi Hrilawk (general Election) neih thei a si.
▪️Hrilawk tluangten feh thei loin a buai tuk ruangah Hrilawk sung khal Ni (1) si loin Thla (11) sung rori [June,1951-April,1952] a rei.

Cui hrilawk ah Kum kim mipi Vote pe thei million 8 an um nan 1.5million lawngin vote an thla. Cucu 18% fangin vote an thla tinak a si. (AFPFL) in 60% vote an ngah ih MP zate 250 ah 199 an co.

Culai ih UEC thupuan ah, Cozah dotu hriamhrei kai pawl ih hro le ti buai ruangah mipi tam sawn in vote an pe ngam lo, ti a si. ~Hmanseh, mi malte in vote an thla nan a tling sun AFPFL party cun Hlutdaw ah cakin UNu in Cozah an din.

Tui ṭum 2021 buai hi ziangtik tiang a rei ding? ~2023 August ah Hrilawk pitlin theih a si pei maw?

Tluangten hrilawk neih le neih lo ding cu tanta hrih in,
~Mihrek buaipi mi cu hrilawk tikah tuhlan bangin vote ngah tambik bik tlin (FPTP) si loin Party culrual (PR) hman ding, PR khalah closed timi MP cuhtu hmin lang lo Party hmin lawng zoh ih vote pek ding ti mi hi a si.

PR (Proportional Representation) timi hi,_Rampi pakhat sungih mipum mal deuh phunhnam khalin anmah aiawhtu palai MP nei thei ve haiseh, mipum tam sawn phunhnam auaw le duhdan lawngin lairel ih ukawk a ṭha lo,_ tin mipum mal sawn covo (minority right) ngah theinak democracy diktak duhtu mifimpawl ih tuahmi a si.

Leitlun ah miphun zarawi umnak Ram 95 laiin PR dan an hmang.
A hleice in Tlangmi hrangah PR cu rampi rorelnak Hlutdaw ah kan tel tam theinak a si ruangah,_hnam damnak thu ah siseh, Hlutdaw ih to ve Ralkap MP 25% hlawn ding thu ah siseh,_hmual nei zetin thu kan neih theinak lamzin a si.

Hlutdaw ih Ralkap MP 25% um duh lotu hi Bama hnakin Tlangmi kan sizia, 2017 laiih 2008Danpi rem duhtu pawlih putluh mi thu zohin fiangten a lang.

2023 Hrilawk ding timi thu ah, a fiang mi cu,
Buai ruangah mipi tam sawn 80% in vote pe thei lo hman sehla, hrilawk a si thotho ahcun (if), vote pethei 20% lawngih hrilmi MP in Hlutdaw kaiin Cozah an din thotho ding ti a liam cia 1951-52 lai thil umdan zohin rel ngam a si.

Hmanseh, 2008Danpi vekin Hrilawk um thei lo rori a si ahcun,thil cang thei (feasible) 3 cu:
1-Dolettu lam cakin Rampi an uk men thei.
2-A cak deuh um cuang loin doaw le buaiin feh vivo a si men thei.
3-1962 in 2010 tiang kum sung 50 lai Newin le Tswe in rampi an uk bangin, ralkap in an duh tiang tiang ram an uk men thei. Ziang a cang ding ti Pathian lawngin a thei.

Cui dinhmun pakhat sang sang kan thleng a sile, F.Hegel simmi:_Thuanthu ih kan zir lo mi thuanthu in kan zir: We learn from history that we do not learn from history,_ a timi a dikzia a lang tinak a si ding.

Leave a Reply

Your email address will not be published.